កាលពីពេលកន្លងទៅថ្មីៗនេះ Tech Khmer បានលើកយកគោលការណ៍ទី១ ស្ដីពីការយល់ដឹងពីសុភនិច្ឆ័យក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ឬហ្វេសប៊ុក (Facebook) ដែលដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ «ណែនាំស្ដីពីក្រមសីលធម៌សម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត» មកបង្ហាញលោកអ្នករួចហើយ។
នៅថ្ងៃនេះ ក្រុមការងារសូមលើកយកគោលការណ៍ទី២ ដែលដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅដដែលនេះមកបង្ហាញលោកអ្នកបន្តទៀត។ គោលការណ៍ទី២ នេះ គឺសំដៅលើការទទួលខុសត្រូវ និងការគិតពីសុវត្ថិភាពរបស់លោកអ្នក ក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ពីព្រោះនៅលើបណ្ដាញអ៊ីនធឺណិតគឺមានវិសាលភាពធំធេងណាស់ ហើយអ្នកអាចនឹងក្លាយជាជនរងគ្រោះតែមួយប៉ប្រិចភ្នែក ប្រសិនបើអ្នកមិនបានគិតអំពីសុវត្ថិភាពរបស់អ្នកឲ្យបានម៉ត់ចត់នៅលើបណ្ដាញអ៊ីនធឺណិតទេនោះ។
អ្នកណាៗក៏អាចនៅលើបណ្ដាញអ៊ីនធឺណិតបានដែរ ទាំងមនុស្សអាក្រក់ ទាំងមនុស្សល្អ ទាំងបុរស ទាំងស្ត្រី ទាំងកុមារ ទាំងអ្នកមាន និងអ្នកក្រ។ ដូច្នេះ រាល់ទង្វើ និងសកម្មភាពរបស់អ្នកនៅលើបណ្ដាញអ៊ីនធឺណិត គឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នក ហើយបើអ្នកធ្វេសប្រហែសតែបន្តិច ជនឆ្លៀតឱកាសក៏នឹងអាចឆបោកអ្នកបានភ្លាមដែរ។
ប្រសិនបើអ្នកបានអានអត្ថបទដកស្រង់នៃគោលការណ៍ទី១ នោះលោកអ្នកនឹងជ្រាបថា គ្រាន់តែអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមហ្វេសប៊ុកសរុបនៅកម្ពុជា គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៨ មានរហូតដល់ ៦លាន ៨សែនគណនី ដែលចំនួននេះកើនឡើងស្ទើរពាក់កណ្ដាលនៃចំនួនគណនីហ្វេសប៊ុកនៅឆ្នាំ២០១៧ ដែលកាលនោះមាន ៤លាន ៨សែនគណនី។
អានអត្ថបទផ្សេងទៀត៖
- យល់ដឹងពីសុភនិច្ឆ័យក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ឬហ្វេសប៊ុក (វគ្គ១)
- Facebook ប្រាប់ពីគន្លឹះពិនិត្យមើលព័ត៌មានក្លែងក្លាយ (Fake News)
- របៀបឆែកមើលគណនីហ្វេសប៊ុកថាតើមានគេលួចហេគ (hacked) ដែរឬអត់
ដោយឃើញពីអត្ថប្រយោជន៍នៃសៀវភៅណែនាំពីក្រមសីលធម៌នេះ Tech Khmer សូមដកស្រង់ខ្លឹមសារទាំងស្រុងនៃគោលការណ៍ទី២ មកបង្ហាញលោកអ្នកបន្តទៀតដូចខាងក្រោម៖
គោលការណ៍ទី២៖ ការទទួលខុសត្រូវ និងការគិតពីសុវត្ថិភាពក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត
គោលការណ៍នេះ គឺផ្ដោតលើអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត គួរយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសុវត្ថិភាពរបស់ខ្លួន និងអ្នកប្រើប្រាស់ដទៃនៅពេលប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ពីព្រោះសុវត្ថិភាពនៅលើអ៊ីនធឺណិតក៏សំខាន់ដូចសុវត្ថិភាពនៅក្នុងសង្គមជាក់ស្ដែងដែរ។
នៅក្នុងគោលការណ៍ទី២ នៃសៀវភៅណែនាំស្ដីពីក្រមសីលធម៌សម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនេះ បែងចែកជាពីរចំណុច គឺចំណុចត្រូវធ្វើ និងចំណុចមិនត្រូវធ្វើនៅលើអ៊ីនធឺណិត។
ចំណុចត្រូវធ្វើ៖
- ត្រូវឈ្វេងយល់ពីសុវត្ថិភាព និងវិធីរក្សាសុវត្ថិភាពខ្លួនអ្នក និងឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិករបស់អ្នកនៅពេលដែលអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត។ ឧទាហរណ៍៖ មិនគួរបង្ហាញទីតាំងដែលខ្លួនកំពុងស្ថិតនៅតាមអ៊ីនធឺណិត។
- ត្រូវកំណត់លក្ខខណ្ឌសុវត្ថិភាពគណនី ឬអ៊ីមែលរបស់ខ្លួនឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។ឧទាហរណ៍៖ ការប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ងាត់ដែលអ្នកដទៃមិនងាយទាយត្រូវ និងរក្សាទុកវាឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។
- ត្រូវបិទបាំងពាក្យសម្ងាត់របស់អ្នក ពេលដែលអ្នកកំពុងវាយវាបញ្ចូល (Log in)។
- ត្រូវដាក់ពាក្យសម្ងាត់ (password) ដែលគេមិនងាយស្មានត្រូវសម្រាប់ចាក់សោ ឬបើកដំណើរការកុំព្យូទ័រ ទូរស័ព្ទដៃ ឬឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិករបស់អ្នក ដើម្បីការពារកុំឲ្យអ្នកដទៃលួចប្រើប្រាស់ ឬដើម្បីរក្សាសុវត្ថិភាពទិន្នន័យក្នុងឧបករណ៍ទាំងនោះក្នុងករណីវាត្រូវបាត់បង់។ ឧទាហរណ៍៖ កុំដាក់ពាក្យសម្ងាត់ដែលជាថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើតរបស់អ្នក ឬពាក្យសម្ងាត់ ១២៣៤…។ គួរជ្រើសរើសពាក្យសម្ងាត់ដែលមានប្រាំបីខ្ទង់យ៉ាងតិច ដោយមានលេខ អក្សរតូច អក្សរធំ និងនិមិត្តសញ្ញានៅក្នុងនោះ។
- ត្រូវបិទ ឬចាក់សោកុំព្យូទ័រ ទូរស័ព្ទដៃ ឬឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិកដទៃទៀតរបស់អ្នក នៅពេលដែលអ្នកចាកចេញពីកន្លែងធ្វើការ ឬមិននៅជាមួយឧបករណ៍ទាំងនោះ។
- ត្រូវផ្លាស់ប្ដូរពាក្យសម្ងាត់គណនី ឬអ៊ីមែលរបស់អ្នកជាបន្ទាន់ បើអ្នកសង្ស័យថាវាត្រូវបានគេប៉ុនប៉ងលួចកាន់កាប់ ឬលួចចូលប្រើប្រាស់។
- ត្រូវប្រើប្រាស់កម្មវិធីកម្ចាត់មេរោគដែលមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីរក្សាសន្តិសុខឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិករបស់អ្នក។
- ឪពុកម្ដាយ ឬអាណាព្យាបាល ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់អំពីសុវត្ថិភាពកូនចៅរបស់ខ្លួន ជាពិសេសអនីតិជនក្នុងការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត។
- ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ និងប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះសកម្មភាពបោកប្រាស់តាមអ៊ីនធឺណិត ដែលជាប្រភេទបទល្មើសមួយដែលមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ និងត្រូវឈ្វេងយល់ពីវិធីការពារខ្លួនពីការឆបោក។
- ប្រើប្រាស់ឈ្មោះពិត និងគណនីពិតក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត ហើយត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះអ្នកប្រើប្រាស់ឈ្មោះក្លែងក្លាយតាមអ៊ីនធឺណិត។
- ត្រូវឈ្វេងយល់ពីព្រំដែននៃសិទ្ធិ សេរីភាព និងការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត។
- ត្រូវបិទ (Sign out) គណនី និងអ៊ីមែលរបស់អ្នក ក្រោយពេលអ្នកឈប់ប្រើឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិក ឬកុំព្យូទ័រសាធារណៈ។
- ត្រូវលុប ឬបំផ្លាញចោលនូវរាល់ទិន្នន័យដែលអ្នកលែងត្រូវការប្រើប្រាស់។
- ត្រូវមានការប្រុងប្រយ័ត្ន មុននឹងទទួលមិត្តភ័ក្ដិថ្មីម្នាក់ (new friend request) តាមបណ្ដាញសង្គមដូចជាហ្វេសប៊ុក (Facebook) ជាពិសេសមនុស្សដែលអ្នកមិនធ្លាប់ស្គាល់ប្រវត្តិ។
- ត្រូវរាយការណ៍ទៅអ្នកគ្រប់គ្រង អាណាព្យាបាលរបស់អ្នក ឬសមត្ថកិច្ចដែលពាក់ព័ន្ធ អំពីអ្វីដែលអ្នកបានជួបប្រទះនៅលើបណ្ដាញអ៊ីនធឺណិត ដែលអ្នកគិតថាវាអាចបង្កអសន្តិសុខដល់ខ្លួនអ្នក អ្នកដទៃ និង/ឬសង្គមជាតិ។
- ត្រូវប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយអ្នកជំនាញខាងអ៊ីនធឺណិត និងបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន និងសារគមនាគមន៍ បើអ្នកមានចម្ងល់ទាក់ទងនឹងសុវត្ថិភាព និងសន្តិសុខរបស់អ្នកក្នុងការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត។
អានអត្ថបទផ្សេងទៀត៖
- ដាក់ពាក្យប្ដឹងទៅនគរបាលប្រឆាំងបទល្មើសបច្ចេកវិទ្យា ប្រសិនបើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់អ្នកត្រូវគេលួច
- យុវជនដាណឺម៉ាកជាង ១០០០នាក់ ប្រឈមនឹងការជាប់ចោទពីបទចែកចាយវីដេអូស៊ិចលើអ៊ីនធឺណិត
- បិទ Online Status នៅលើ Messenger និង Facebook
ចំណុចមិនត្រូវធ្វើ៖
- មិនត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកដទៃប្រើប្រាស់គណនី អ៊ីមែល ឬដឹងពាក្យសម្ងាត់របស់អ្នកទេ ព្រោះគេអាចយកវាទៅប្រើប្រាស់ក្នុងផ្លូវអវិជ្ជមានដែលអាចនាំបញ្ហាដល់អ្នក។
- មិនត្រូវប្រើពាក្យសម្ងាត់តែមួយដូចគ្នាសម្រាប់គណនី ឬអ៊ីមែលរបស់អ្នកទាំងអស់។
- មិនត្រូវកត់ពាក្យសម្ងាត់នៅលើក្រដាស ឬឯកសារដែលអ្នកដទៃអាចរកបាន។
- មិនត្រូវបើកអ៊ីមែល ទាញយកឯកសារភ្ជាប់ ឬចុចលើតំណភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិតដែលអ្នកមិនស្គាល់ច្បាស់ ឬដែលគួរឲ្យសង្ស័យ ព្រោះគេអាចលួច (hack) គណនី និងបញ្ចូលមេរោគទៅក្នុងឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិករបស់អ្នកបាន។
- មិនត្រូវបើកគណនី អ៊ីមែល ឬឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិករបស់អ្នកចោល ពេលអ្នកមិននៅកន្លែងធ្វើការ ឬនៅទីសាធារណៈ។
- មិនត្រូវទាញយក ឬបញ្ចូលកម្មវិធីណាដែលអ្នកមិនស្គាល់ប្រភពច្បាស់លាស់ដាក់ក្នុងឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិករបស់អ្នកឡើយ ព្រោះឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិករបស់អ្នកអាចឆ្លងមេរោគ ឬអាចប្រឈមមុខនឹងការលួចទិន្នន័យ ឬប្រើប្រាស់។
- មិនត្រូវជ្រៀតជ្រែកអ្នកអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដទៃ ព្រោះវាជាការបំពានទៅលើអ្នកដទៃ។
- មិនត្រូវប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដើម្បីបង្កភាពអសន្តិសុខដល់អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដទៃ សង្គមជាតិ និងពិភពលោក។ ឧទាហរណ៍៖ ការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតក្នុងគោលបំណងធ្វើភេរវកម្មដែលបង្កឲ្យមានភាពអសន្តិសុខនៅក្នុងសង្គម និងក្នុងតំបន់ជាដើម។
- មិនត្រូវបង្ហាញជាសាធារណៈនូវព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន ដូចជាលេខលិខិតឆ្លងដែន ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើត អាសយដ្ឋាន លេខទូរស័ព្ទ លេខអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ស្លាកលេខយានជំនិះ លេខគណនីធនាគារ ទីតាំងដែលអ្នកកំពុងស្ថិតនៅ កាតធនាគារនៅលើអ៊ីនធឺណិត ឬហ្វេសប៊ុក ពីព្រោះគេអាចប្រើប្រាស់ព័ត៌មានទាំងនោះទៅធ្វើសកម្មភាពដែលអាចនាំឲ្យអ្នកមានគ្រោះថ្នាក់ និងខូចប្រយោជន៍។
- មិនត្រូវទុកចិត្ត ឬជឿពាក្យលួងលោមរបស់បុគ្គលដែលអ្នកបានស្គាល់តាមអ៊ីនធឺណិត ព្រោះអ្នកអាចក្លាយជាជនរងគ្រោះដោយការឆបោក ការចាប់ជំរិត ឬឃាតកម្ម។
ប្រសិនបើលោកអ្នកចង់យល់ដឹងបន្ថែម សូមចុចត្រង់នេះ ដើម្បីទាញយកសៀវភៅនេះទាំងមូលជាទម្រង់ PDF។
សូមចែករំលែកដំណឹងនេះទៅកាន់មិត្តភ័ក្ដិរបស់លោកអ្នកបានដឹងផង។ សូមអរគុណ!
កំណត់ចំណាំ៖ ហាមយកអត្ថបទពីគេហទំព័រ www.www.techkhmer.net ទៅចុះផ្សាយដោយគ្មានការអនុញ្ញាត៕